دونالد ترامپ، رئیسجمهور سابق آمریکا، به تازگی طرحی ۲۰ مادهای برای اداره نوار غزه ارائه کرده که برخلاف وعدههای ظاهریاش، نه تنها گره از بحران غزه باز نمیکند، بلکه به نوعی ادامه اشغال و پاکسازی هویت فلسطینی این منطقه را رقم میزند. این طرح که مورد تایید بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل نیز قرار گرفته، در نگاه اول وعده آزادی هزاران زندانی فلسطینی و ارسال کمکهای انسانی فوری به غزه را میدهد، اما با نگاهی دقیقتر، ابهامات و مشکلات عمدهای را در ساختار و سیاستهای پیشنهادی میتوان دید.
مدیریتی شرکتی جایگزین حکومتی ملی
یکی از نکات کلیدی طرح، تشکیل هیئتی بینالمللی با عنوان «هیئت صلح» است که اداره غزه را در دوره انتقالی بر عهده خواهد گرفت. این هیئت که ریاست آن به ترامپ واگذار شده و با حمایت تونی بلر، نخستوزیر سابق بریتانیا، همراه خواهد بود، بیشتر شبیه مدیریتی شرکتی است تا حکومتی ملی. گزارشی که اخیراً فاش شده نشان میدهد ترکیب این هیئت شامل میلیاردرها و تاجران مطرح در رده بالا و مدیران فلسطینی تحت نظارت دقیق در رده پایین است؛ ساختاری که به باور تحلیلگران، حذف نقش سیاسی و ملی فلسطینیان و جایگزینی آن با یک مدیریت اقتصادیمحور و شرکتی است.
دانیل لوی، تحلیلگر اسرائیلی-بریتانیایی، در این باره میگوید: «طرحی که بدون مشورت با حماس و تشکیلات خودگردان فلسطین تهیه شده، بیشتر شبیه منشوری برای یک شرکت چندملیتی است تا راهکاری برای صلح پایدار.»
این نگاه صرفاً اقتصادی و غیردموکراتیک، از دید عبد ابو شده، تحلیلگر فلسطینی، «تلاش عمدی برای پاک کردن تاریخ و هویت فلسطینیان» است. او تأکید میکند که برای بلر و همکارانش همه چیز حول تولید ناخالص داخلی و اقتصاد میچرخد و هیچ جایی برای روایت و مطالبات سیاسی فلسطینیها باقی نمانده است.
ابهامات و نگرانیها درباره آتشبس و خروج اسرائیل
طرح ترامپ وعده خلع سلاح حماس و خروج ارتش اسرائیل از غزه را میدهد، اما در متن آن هیچ جدول زمانی مشخصی وجود ندارد و مفاهیمی چون «معیارها و مراحل» به گونهای مبهم مطرح شدهاند که هر لحظه میتواند دستاویزی برای عقبنشینی یا توقف اجرای توافق باشد. آنل شلین، مقام سابق وزارت خارجه آمریکا، طرح را تکرار ناکامیهای توافقات پیشین مانند اسلو میداند که هیچ ضمانتی برای اجرای تعهدات اسرائیل نداشتند.
برخلاف توافق آتشبسی که در ژانویه منعقد شد و اسرائیل را ملزم به عقبنشینی تا ۹۰۰ متر از مرزهای غزه کرد، در طرح جدید اسرائیل ابتدا بخشهای وسیعی از شهرهای مهم غزه مانند رفح و خان یونس را به اشغال خود در میآورد که میتواند باعث تشدید بحران انسانی و تداوم اشغال شود.
واقعیت تلخ جابجایی و شرایط غیرانسانی
در حالی که ترامپ در ماههای گذشته از طرح «مالکیت غزه» و اخراج ساکنان آن سخن میگفت، اکنون زبان او نرمتر شده و ادعا میکند هیچکس مجبور به ترک غزه نخواهد شد و کسانی که مایل به ترک هستند آزادند بروند و بازگردند. اما تحلیلگران فلسطینی این تغییر لحن را توجیهی برای ادامه برنامههای اشغال و تخلیه نوار غزه میدانند.
عبد ابو شده توضیح میدهد که دلیل حذف صریح بحث اخراج اجباری، ناتوانی اسرائیل در یافتن کشور ثالث برای پذیرش آوارگان است. او هشدار میدهد که در صورت پیدا شدن چنین کشوری، فشارها برای خروج فلسطینیان ادامه خواهد داشت، چه به صورت توافقی و چه تحت فشار شرایط انسانی نامساعد.
از سوی دیگر، تخریب زیرساختهای حیاتی مانند تونلهای غزه که در طرح به آن اشاره شده، شرایط زندگی در این منطقه را به شدت دشوارتر میکند؛ موضوعی که قصی حامد، پژوهشگر مسائل حماس، آن را تایید میکند و میگوید «غزه دیگر مکانی مناسب برای زندگی انسانی نیست».
مقاومت در برابر اشغال؛ سرنوشت محتوم یا امیدی تازه؟
یکی از بزرگترین نقدها به این طرح، فقدان عدالت، تضمینهای حقوقی و امکان توقف خشونتهای مکرر اسرائیل علیه فلسطینیان است. آنل شلین با اشاره به تاریخچه اشغالهای خارجی میگوید این گونه اشغالها همیشه به مقاومت منجر میشوند و بیعدالتی موجود در این طرح نمیتواند مانع ادامه مقاومت فلسطینیها شود.
پیشنهاد گفتوگوی بینادینی برای تغییر ذهنیتها و روایتها اگرچه هدفی مثبت دارد، اما بدون تعهد اسرائیل به حقوق فلسطینیها و بدون اشاره به ضرورت تغییر نگاه جامعه اسرائیل به فلسطینیها، بیشتر شبیه آرزویی دستنیافتنی به نظر میرسد.
طرح ۲۰ مادهای ترامپ برای غزه، در ظاهر حامل پیامهای امیدبخش درباره پایان دادن به درگیریها و بازسازی نوار غزه است، اما در واقع ادامه اشغال و تضعیف هویت فلسطینی را رقم میزند. فقدان شفافیت در زمانبندیها، ضعف ضمانت اجرایی، نگرانیها درباره جابجایی اجباری و نادیده گرفتن خواستههای ملی فلسطینیان از جمله نقاط ضعف کلیدی این طرح است. در حالی که جهان در انتظار راهکاری برای پایان دادن به بحران غزه است، این طرح بیش از آنکه راهگشا باشد، میتواند مسیر پیچیده و پرخطری را در پیش روی مردم غزه قرار دهد.
نظر شما